یادگیری فارسی کمتر از ۳۰ دقیقه! مقاله جامع یادگیری ادبیات فارسی برای دروه متوسطه : هفتم هشتم نهم! -رواد

دانلود کتاب فارسی سال هفتم

دانلود کتاب فارسی سال هشتم

دانلود کتاب فارسی سال نهم

در طول این سالها ما در وبسایت رواد سرفصل ها و دوره ها در نهایت آموزش های مختلفی را در قالب کارگاه آنلاین/آفلاین یا مقالات یا پی دی اف را داده ایم مانند:  کاربرد زبان در تربیت، کارگاه داستان نویسی تخصصی، مبانی عرفان و تصوف و ...... که می‌توانید در سایت ما پیدا کنید.....................

اما امروز میخواهیم برای شما با توضیح مولفه ها و قسمت های مختلف، درک زبان شیرین پارسی را برای شما راحت تر کنیم.

این مقاله به شدت برای دانش آموزان دوره دبیرستان کاربردی است!

خوب همانطور که می‌دانید فارسی دوره متوسطه به سه مبحث جمله، فعل و آرایه ها پرداخته است که در این مقاله هر سه را بررسی می‌کنیم!

آرایه های ادبی سال های هفتم هشتم و نهم:

تشبیه

تشبیه یکی از عناصر اصلی زیبا سازی نظم یا نثر است و بیشتر دانش آموزان را به اشتباه می‌اندازد ولی در واقع بسیار ساده است!

چهار رکن اصلی دارد:

1. مشبه

2. مشبه به

3. وجه شبه

4. ادات تشبیه

مشبه در واقع چیزی است که ان را به یک چیز دیگر که با این کلمه شبیه است مانند می‌کنیم. مثال:

پر طاووس مانند دسته گل زیبا است!

در اینجا یک مثال خیلی ساده آمده که پر طاووس مشبه است و به دسته گل مانند شده.

مشبه به: دومین رکن تشبیه است که چیزی است که مشبه (رکن اول) به آن مانند شده.

پر طاووس مانند دسته گل زیبا است!

در این مثال پر طاووس به دست گل تشبیه شده که دسته گل مشبه به است.

وجه شبه: خصوصیت یا ویژگی مشترک بین مشبه و مشبه به که در مشبه به این ویژگی پررنگ تر است.

پر طاووس مانند دسته گل زیبا است!

در اینجا که پر طاووس به دسته گل تشبیه شده یک صفت آشکار بین این دوست که ان صفت در این جمله زیبایی است که هم در پر طاووس و هم در دسته گل وجود دارد!

ادات تشبیه: کلمه ای که به وسیله آن مشبه را به مشبه به متصل می‌کنیم برای مثال: مانند، مثل، چو، گویی و.....

پر طاووس مانند دسته گل زیبا است!

در اینجا هم مانند پر طاووس را به دسته گل متصل کرده.

نکته: وجه شبه و ادات تشبیه قابل حذف شدن هستند اما دو رکن اول هیچوقت حذف نمی‌شوند.

خوب حالا که در مورد تشبیه و ارکانش به صورت ابتدایی فهمیدیم(تا آخر دبیرستان دوره اول) حالا میریم که تشبیهات گسترده تر رو یاد بگیریم..........

مراعات النظیر

این آرایه در توضیح بسیار ساده به نظر می‌آید اما برای پیدا کردن این آرایه باید دقت زیادی به خرج دهید!

در واقع مراعات النظیر مجموعه ای از چند چیز مشابه به هم هستند که کنار هم در نثر و نظم می‌آیند!

مثل: کوه درخت جنگل دریا که اگر در یک مصراع، بیت یا جمله بیایند به سبب داشتن یک اشتراک مراعات النظیر یکدیگر حساب می‌شوند. در این مثال نقطه مشترک آنها این است که همه جزوی از طبیعت هستند.

به این بیت از سعدی توجه کنید:

کوه و دریا و درختان همه در تسبیح اند...

خوب واضح است که در این جمله سه کلمه کوه و دریا و درخت با هم مراعات النظیرند! چرا که هر سه از تشکیل دهندگان طبیعت هستند.

ماه و خورشید مسخر کند و لیل و نهار.

در اینجا هم چهار واژه ماه و خورشید و لیل (شب) و نهار(روز) با هم مرتبط اند.

نکته برخی مراعات النظیر و تناسب را یکی می‌دانند اما مراعات النظیر یکی از راه های ایجاد تناسب است.

تلمیح

پیدا کردن تلمیح در شعر کار نسبتا ساده ای است و به توضیح آنچنان نیازی ندارد....

تلمیح در واقع به معنی اشاره شاعر یا نویسنده به یک حادثه تاریخی، آیه قران، یک حدیث یا یک داستان قدیمی است که در اکثر اشعار از آیه های قران یا داستان های قدیمی برای تلمیح استفاده می‌شود.

مثال:

پسر نوح با بدان بنشست خاندان نبوتش گم شد   سگ اصحاب روزی چند پی نیکان گرفت و مردم شد.

در این دو بیت به وضوح به داستان نوح نبی و اصحاب کحف اشاره شده که فهمیدن این موضوع هم کار سختی نیست.

کنایه

کنایه یکی دیگر از مهمیات زبان فارسی که باید بدانید و چندان تعریف سختی هم ندارد!

کنایه در واقع اشاره غیر مستقیم نویسنده یا شاعر به یک موضوع با استفاده از جمله ای که خود تعریف جدا دارد!

به زبان ساده تر عبارتی که کنایه است دو معنی دور که منظور شاعر است و یک معنی نزدیک که بیشتر به خود آن کلمه می‌آید دارد. به این مثال ها توجه کنید:

هفت خان رستم گوش ات ر ابه من قرض بده دست درازی و............

در همه این مثال ها گوینده به صورت غیر مستقیمی منظور خود ر ا بیان می‌کند و مثلا "هفت خان رستم" منظور از سخت بودن است یا "دست درازی" به منظور طمع به مال دیگران یا تجاوز است!

پس آرایه کنایه در واقع به صورت زیبا تر و پویا تری منظور گوینده را می‌رساند و پیدا کردن کنایه همانطور که دیدید اصلا سخت نیست!

جناس   

هر چقدر هم از اهمیت و در عین حال ساده بودن آرایه جناس بگویم کم گفتم!

جناس یکی دیگر از عناصر زیبایی متن است که واقعا تاثیر به سزایی در زیبایی جمله دارد و در هر سه پایه هفتم، هشتم و نهم اهمیت بالایی برخوردار است.

نعریف جناس: دو کلمه که از نظر معنایی، حرکتی یا حروف با هم تفاوت دارند.

جناس کلا به دو دسته تقسیم می‌شود:

جناس تام جناس ناقص

جناس ناقص اما سه زیر مجموعه دارد:

جناس ناقص اختلافی

جناس ناقص حرکتی

جناس ناقص افزایشی

جناس تام به دو کلمه که از نظر شکل و حروف یکسان اما در معنا متفاوتند

بهرام که گور می گرفتی همه عمر  دیدی که چگونه گور بهرام گرفت.

این یک بیت از رباعیات زیبای خیام است که به زیبایی جناس تام ر ادر شعر استفاده کرده. گور اول به معنی گور خر و گور دوم همبه معنی قبر است که در اینجا حروف این دو کلمه یکی است اما معنا متفاوت.

جناس ناقص اختلافی که به دو کلمه که یک حرف متفاوت داشته باشند. مثل: هر تیر که بر کیش است.....

در اینجا دو کلمه تیر و کیش در حرف اول تفاوت دارند.

جناس ناقص افزایشی: بین دو کلمه یک حرف بیشتر باشد: سرو چمان من چرا میل چمن نمی‌کند.

در اینجا کلمه چمان تنها یک الف نسبت به چمن دارد.

جناس ناقص حرکتی: کلماتی کهمانند هم هستند اما در یک حرکت متفاوتند: گٌل و گِل

این دو کلمه در حرکت حرف اول متفاوتند.

خوب این هم از جناس که اصلا سخت نیست اما مهم است و کافی است که این چند جمله ر ایاد بگیرید که کار سختی هم نیست!

واج آرایی

واج آرایی یا نغمه حروف یکی دیگر از عناصر زیبایی ادبیات فارسی است که در واقع تشخیص ان هم بسیار راحت است.

مثال: سرو چمان من چرا میل چمن نمی‌کند

در این شعر مشخص است که حروف چ و م تکرار شده اند.

پس برای پیدا کردن این آرایه باید اول ببینید که آیا حرف یا حروفی برای چندبار تکرار شده است؟ پس اگر تکرار شده بود از وجود این آرایه در شعر مطمعن شوید!

سجع

سجع آرایه ای است که در دوره دوم دبیرستان بسته به رشته شما با آن سر و کار خواهید داشت ولی در کتاب پایه نهم اشاره کوچکی به آن شده.

سجع در واقع نقش قافیه رو در متون غیر شعری یا همون نثر رو ایفا میکنه یا همون قافیه در متن هست.

مثال: باطن او غیب نمی‌دانم و در ظاهر او عیب نمی‌بینم.

در این جمله دو واژه غیب و عیب قافیه هستند و شما می‌توانید مشاهده کنید که این دو کلمه جناس هم هستند!

ردیف

ردیف در واقع به عبارتی که اغلب در آخر مصراع به کار می‌رود.

ردیف ان کلمه یا عبارتی است که در شعر و در آخر مصراع ها تکرار می‌شود.

پس ردیف هم می‌توان یک کلمه و هم سک جمله کوتاه یا عبارت باشد:

شد چنان از تف دل کام سخنور تشنه که ردیف سخنش آمده یک سر تشنه خشک گردید هم از دوده دل و دیده دوات خامه با سوز رقم کرد به دفتر تشنه

در این ابیات که مشاهده نمودید کلمه تشنه بدون هیچ تغییری تکرار می‌شد که در واقع این کلمه ردیف این شعر به حساب می‌آید.

اجزای جمله

برای توضیح این مبحث اول باید بدانیم که تعریف جمله چیست؟

جمله در واقع از چیده شدن کلماتی که یک پیام خاصی رو به شنونده می‌رسانند تشکیل شده برای مثال: علی رفت. علی به دوستش سلام داد. و............

انواع جمله

جمله در واقع از مهم ترین مبحث زبان فارسی است که از قضا در دوره ابتدایی هم به آن پرداخته شده بود. مبحث جمله ها با این که اصلا سخت نیست ولی مهم است و فقط در سال هفتم از آن یاد شده.

جمله در واقع چهار بحث است:

جمله خبری

جمله پرسشی

جمله امری

جمله عاطفی

جمله خبری: جمله ای که به ما یک خبری می‌دهد یعنی درباره موضوعی به ما اطلاع می‌دهد مثل: آن سیب خوشمزه است. علی دیروز به مدرسه رفت و..........

در پیان این نوع جمله در اکثر اوقات نقطه گذاشته می‌شود.

جمله پرسشی: جمله ای که یک سوال می‌پرسد مثال: آیا آن سیب خوشمزه است؟ آیا علی دیروز به مدرسه رفت؟

در پایان این نوع جمله علامت سوال استفاده می‌شود.

جمله امری: جمله ای که دستور انجام دادن یا ندادن کاری را به ما می‌دهد. مثال: آن سیب را نخور. به مدرسه برو.

در پایان این نوع جمله هم از نقطه استفاده می‌شود.

جمله عاطفی: جمله ای که بیان احساسات ما را درباره یک موضوع شامل می‌شود. مثال: هوا خوب است!  آفرین! ممنون!

در پایان این نوع جمله هم از علامت تعجب استفاده می‌شود.

نظم

نظم یا نثر همیشه یکی از سوال های دانش آموزان بوده است و از قضا مبحث مهم و در عین حال ساده است!

پس سوال این است: نظم چیست؟

نظم در واقع نام دیگری برای شعر است به این منظور که هر شعری نظم هم است.

 نثر:

نثر هم همانند نظم توضیح بسیار کوتاه و مختصری دارد!

نثر نام دیگری برای جمله یا هر نوع متنی که شعر نباشد دارد.

افعال

افعال قطعا از مهم تذبن و البته سخت ترین قسمت های هر زبانی به خصوص فارسی هستند که در ادامه سعی می‌کنیم هرچه کوتاه تر و آسان تر برای شما توضیح شان دهیم:

فعل چیست؟ فعل به کلمه ای که جمله را کامل می‌کند و بر زمان و شخص مشخصی اشاره داشته باشد می‌گوییم فعل.

انواع فعل

در ادبیات فارسی سه نوع فعل اصلی وجود دارد مضارع ماضی مستقبل امر

ماضی

فعل ماضی بر زمان گذشته دلالت دارد.

در واقع افعالی مانند نوشتم خواندم دیدم و .... همه از افعال ماضی هستند. پس تنها نکته در مورد ماضی این است که بر زمان گذشته اشاره می‌کند.

مضارع

فعل مضارع هم بر زمان حال و آینده دلالت دارد.

افعال مانند می‌بینم میروم می‌سازم و از این دسته افعال همه مضارع هستند. پس مضارع بر زمان حال و آینده اشاره دارد.

مستقبل

فعل مستقبل یا آینده بر زمان آینده دلالت دارد.

فعل های خواهم رفت خواهیم خورد خواهیم دید و .... از این دست هستند. در ادبیات فارسی بیشتر با افعال مضارع یا ماضی کار داریم و بهتر است بیشتر روی آنها تمرکز کنید.

امر

فعل امر در واقع دستور یا امر کردن به انجام کاری است که اغلب با حرف ب شروع می‌شود.

مثل: بخواب برو بشین بخوان و ......

ساخت فعل

برای ساخت فعل باید بٌن را به شناسه اضافه کنیم:

شناسه ها

باید برای ساخت هر نوع فعلی شناسه ها را بلد باشیم.

شناسه ها در واقع حکم ضمیر را ایفا می‌کنند و در واقع به ما در تشخیص اینکه این فعل به چه فرد یا افرادی اشاره دارد کمک می‌کند

شناسه ها برای اول شخص:    مفرد              جمع                    مثال

                                              َم                یم                    خوردم، خوردیم

شناسه ها برای دوم شخص:      ی            ید                        خوردی، خوردید

شناسه ها برای سوم شخص:    د-ت       ند                          خورد،خوردند

بن

بن در واقع ساختار اصلی فعل به شمار می‌آید. و دو نوع بن وجود دارد بن ماضی و بن مضارع که هردو به نحوی به هم مشابه اند.

بن ماضی

بن ماضی در واقع ساختار اصلی و بدنه این فعل است! به عبارتی دیگر کلا فعل ماضی ساخته شده توسط بن ماضی + شناسه است پس هر وقت بن ماضی را در ساختار فعلی پیدا کردید بدون شک آن فعل ماضی است.

ساخت بن ماضی

برای پیدا کردن بن ها باید حتما ساخت آنها را بلد باشید. ساخت بن ماضی مثل بن مضارع بسیار کوتاه است و فقط یک قاعده کوچک دارد:

در واقع بن ماضی از مصدر ساخته می‌شود. اما مصدر چیست؟

مصدر در واقع به معنی صادر شدن است. اکثر مصدر ها در آخرشان "ن" دارند. مثل: خوردن خوابیدن دیدن پوشیدن و....

حالا برای ساخت بن ماضی باید حرف ن را از آخر مصدر بر داریم و بعد بن ماضی ما ساخته می‌شود.

نکته: بن ماضی در واقع به خودی خود یک فعل است!

مثال:

مصدر: رفتن=رفت    دیدن=دید   خوردن=خورد

و این دسته افعال که اگر بن ماضی به شناسه ها اضافه شود یک فعل ماضی می‌سازد. خود بن ماضی هم فعل ماضی سوم شخص است!

بن مضارع

بن مضارع هم ساختش چیز سختی نیست و به راحتی می‌توانید بن مضارع را بسازید:

بن مضارع در واقع از فعل امر می‌آید به این صورت که "ب" اول فعل را بر می‌داریم و بعد بن مضارع را داریم!

فعل امر: برو بیا ببین بخور بخواب بشین و.......

مثال: برو= رو بیا+یا بخور=خور ببین=بین

پس به همین راحتی و فقط با داشتن فعل امر و برداشتن حرف ب اول آن می‌توان بن ماضی را ساخته و بعد به اضافه شناسه کرد. حالا ما فعل مضارع را داریم.

در نهایت متشکر از اینکه مقاله ما را تا آخر خواندید.......

نمونه سوال فارسی هفتم

نمونه سوال فارسی هشتم

نمونه سوال فارسی نهم

برخی دیگر از مقاله ها و محصول های ما:

اجرا، نمره گذاری و تفسیر کامل آزمون میلون 3 MCMI-III

کارگاه داستان نویسی کودک تضمینی وکاربردی با تخفیف ویژه و آموزش چاپ کتاب!

کارگاه آمار و روش تحقیق منحصر به فرد و درجه یک !

کتاب بچه‌های طبیعت گروه سنی کودک و نوجوان(نمایشنامه)

ارادتمند شما گروه علمی و آموزشی رواد.................