آموزش کامل ادبیات کلاس نهم! قواعد فارسی مخصوص شب امتحان-رواد

سلام به روادی های عزیز امروز در این مقاله قواعد فارسی نهم را بررسی خواهیم کرد و به موارد قابل توجهی خواهیم پرداخت. در ابتدا باید بگوییم که ما قبلا در مورد قواعد سال های هفتم هشتم و نهم توضیح داده ایم که می‌توانید آن مقاله را هم مشاهده کنید.

در ابتدا بارم بندی فارسی سال نهم را ببینید:

بارم بندی درس ادبیات فارسی سال نهم

امتحان فارسی در واقع به دو بخش شفاهی و کتبی تقسیم می‌شود که هر یک ده نمره دارند و امتحان شفاهی توسط معلم درون کلاس گرفته می‌شود و ده نمره بعدی هم به بارم بندی زیر است:

• بیان معنی شعر و نثر                  ۳
• شناخت و معنی واژه                   ۱/۵
• درک متن                                   ۱/۵
• دانش های زبانی                        ۲
• خود ارزیابی                               ۱/۵
• حفظ شعر                                ۵/۰

پس با توجه به این اعداد خواندن معنی متون و شعر ها مهم تر است اما قسمت دشوار کار برای اغلب دانش آموزان بخش گرامر و قواعد زبان فارسی است.

تشبیه جان بخشی و مراعات النظیر

سؤالات شما و پاسخ دپارتمان تخصصی ادبیات:

تناسب چیست:

پاسخ:

ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند تا تونانی به کف آری و به غفلت نخوری

ابر، باد، ماه، خورشید و فلک اجرام آسمانی هستند که در آسمان قرار دارند، پس اگر در یک بیت یا یک مصراع مجموعه ای از یک چیزی در آن باشد، که با نخ باریکی به هم مربوط باشد، به آن تناسب میگویند. مثلاً اگر دست و پا و گوش و چشم در یک بیت باشد به آن میگوییم تناسب دارد؛ زیرا همه اعضای بدن است. این بیت تیپیکال (ابر و باد و مه خورشید و ...) را در خاطر داشته باشید، هیچ وقت تناسب یا مراعات النظیر از خاطرتان نمی‌رود.

بخش هایی از فیلم آموزشی آرایه ها:

برای شروع بیاید از درس اول شروع کنیم که سه تا از عناصر زیبا سازی شعر را معرفی می‌کند.

ابتدا باید بدانیم که زبان با ادبیات متفاوت است که البته برای سال های قبل است اما بد نیست بدانید:

تفاوت زبان و ادبیات

در واقع برای بیان منظور خود از زبان استفاده می‌کنیم.

اما اگر بخواهیم مقصود و منظور خود را زیبا تر و تاثیر گذار تر بیان کنیم از ادبیات استفاده می‌کنیم که عناصر مختلفی مانند تشبیه کنایه و.... دارد.

تشبیه

تشبیه در واقع از مهم ترین و اصلی ترین آرایه های ادبی است که در تمام پایه های هفتم هشتم و نهم تکرار شده است.

تشبیه چهار جزء دارد:

مشبه

مشبه به

ادات تشبیه

وجه شبه

دو تا از این اجزا که ادات تشبیه و وجه شبه هستند قابل حذف شدن هستند.

مشبه

در واقع کلمه ای است که قرار است تشبیه شود. به این جمله دقت کنید: علی مانند شیر قوی است. در این جمله علی به شیر تشبیه شده پس علی در اینجا مشبه است.

مشبه به

کلمه که مشبه به آن تشبیه شده : شیر در جمله بالا مشبه به است چون علی به آن تشبیه شده است.

وجه شبه

در واقع در اکثر جمله ها حذف شده است. وجه شبه در واقع عنصر شباهت مشبه به مشبه به است اما قابل حذف است: علی مانند شیر قوی است. در این جمله قوی عنصری است که در آن مشبه، به مشبه به شبیه است.

ادات تشبیه

ادات تشبیه هم مانند وجه شبه حذف می‌شود. کلماتی از قبیل: مثل یا مانند که ارتباط دهنده بین مشبه و مشبه به هستند را ادات تشبیه می‌نامیم که در جمله بالا هم از کلمه مانند استفاده شده است.

جان بخشی

جان بخشی یا تشخیص یکی دیگر از آرایه های پر استفاده است که آنرا در ابتدایی خوانده ایم اما بد نیست اشاره به آن داشته باشیم.

به طور کلی معنای بسیار ساده ای دارد: کاری را که مخصوص انسان است به موجود یا هر چیز غیر آدم نسبت دهیم. مانند: گریه کردن‌، صحبت کردن، خندیدن و.....

مثال: چشمه های خروشان تو را می‌شناسند(درس ۱۳) دلی دیرم خریدار محبت (شعر ص۱۱۰)

مراعات نظیر

مراعات نظیر یا تناسب یکی دیگر از آرایه های اصلی فارسی است که باز هم در سال های گذشته تکرار شده بود.

مراعات نظیر به رشته کلماتی که معنای مشابهی دارند و در یک متن یا شعر استفاده شده اند گفته می‌شود. پیدا کردن این آرایه بسیار آسان است!

مثال: ابر و باد و مه و خورشید و فلک، در این مصراع تمام این کلمات به نوعی با هم مرتبط هستند.

هسته و وابسته

از مهم ترین بخش های قواعد فارسی در این دوره است که در سال گذشته هم به آن اشاره شد.

اسم در یک گروه اسمی وابسته هایی دارد. در سال گذشته توضیح هسته و پیدا کردن گروه اسمی را داشتیم و امسال بیشتر تمرکز روی نوع وابسته است.

وابسته ها

وابسته ها در دو نوع پیشین و پسین طبقه بندی می‌شوند.

به وابسته هایی که قبل از هسته بیایند وابسته پیشین گفته می‌شود و اغلب برای اشاره کردن و شمارش استفاده می‌شوند.

وابسته های پسین هم آن دسته هستند که بعد از هسته می‌آیند و اغلب برای بیان صفت هسته به کار می‌روند.

به این جملات دقت کنید:

علی دیروز کتاب داستان را خواند: کتاب در این جمله هسته است و داستان هم برای توضیح کتاب آمده و صفت بیانی است.

دیوار باغ را شکستم: دیوار اینجا هسته است و باغ هم وابسته پیشین.

جذاب ترین نمایش سال: در اینجا نمایش هسته است و جذاب ترین هم صفت برتر است که در ادامه آن را توضیح می‌دهیم.(سوال خرداد ۱۴۰۱)

پرسش انکاری

پرسش انکاری از آن دست جمله هایی است که در روزمره از آن زیاد استفاده می‌کنیم.

این نوع ذرسش اینگونه است که گوینده جواب پرسش خود را می‌داند اما او برای تاکید بر این موضوع این را می‌گوید.

مثال: مگر نگفتم؟ جواب این سوال را گوینده می‌داند و او در واقع گفته است اما برای تاکید بر موضوع می‌پرسد.

می توان ای دوست بی آب و هوا یک عمر زیست؟ در اینجا شاعر به این موضوع اشاره دارد که این اتفاق نمی‌افتد( سوال خرداد ۱۴۰۱)

صفت برتر و برترین ( صفت های سنجشی)

این مورد در واقع از مباحث نسبتا پیچیده اما مهم است.

صفت تفضیلی

برای مقایسه دو چیز به کار می‌رود و یکی از کلمه ها از دیگری بهتر است.

مانند: کتاب فارسی از کتاب ریاضی بهتر است.

صفت عالی

برای مقایسه یک چیز بین چند چیز دیگر به کار می‌رود و مورد مد نظر ما از تمامی موارد دیگر بهتر است.

مثال: بهترین کتاب فارسی است.

صفت عالی در واقع وابسته پیشین است مانند : بهترین روز

صفت برتر یا تفضیلی یک وابسته پسین است برای مثال: امروز امروز بهتر است از دیروز.

گروه فعلی مضارع

ابتدا برای این افعال باید شناسه ها را بدانید که بسیار هم ساده است اما توضیح آن خالی ازلطف نیست...

در این عکس تمام موضوع مشخص است و برای تمام آنواع فعل مضارع و ماضی و... است.

در این جا باید دقت کرد که سوم شخص مفرد در ماضی شناسه خاصی ندارد: دید یا خواست

به طور قطع گسترده ترین و حتی پیچیده ترین مبحث فارسی این سال همین گروه های فعلی هستند.

مضارع

در ابتدا برای یاد گرفتن انواع فعل های مضارع به خود آن خواهیم پرداخت:

مضارع به فعلی گرفته می‌شود که معنای حال بدهد.(یعنی کاری که در زمان حال انجام می‌شود)

بسیاری از فعل هایی که ما روزانه از آنها استفاده می‌کنیم هم همین گرونه هستند.

مثال: می‌روم، می‌بینم، ببینم، بروم ،‌دارم می‌روم، دارم میبینم و....

همه اینها انواع افعالی هستند که در دسته مضارع قرار می‌گیرند.

اما انواع افعال مضارع:

تمام فعل های مضارع از دو بخش شناسه و بن بر خوردار هستند.

بن مضارع

در سال های گذشته بن مضارع را خوانده ایم اما مروری بر آن خواهیم داشت:

برای ساخت بن مضارع اول فعل را به امر تبدیل می‌کنیم:

بروم: برو می‌دیدم: ببین

و بعد حرف "ب" را از اول کلمه حذف می‌کنیم بدین ترتیب بن مضارع به دست می‌آید:

برو: رو ببین:بین

پس اول برای شناخت فعل مضارع می‌بینیم آیا بن مضارع دارد یا نه.....

مضارع اخباری

اول از همه در این درس به این نوع مضارع خواهیم پرداخت:

این فعل بر اتفاق یا خبری که در این زمان اتفاق می‌افتد اشاره دارد.

مانند: می‌روم، میبینم‌، می‌خورم و....

برای ساخت این فعل ابتدا حرف نشانه "می" در اول کلمه می آوریم و بعد بن مضارع را قرار می‌دهیم!

می+بین+م=میبینم می+خور+د=می خورد.....

اما این نوع فعل نکته ای هم دارد: در بعضی مواقع به جای فعل آینده به کار می‌رود: فردا نامه ات را می‌خوانم یا فردا صبحانه می‌خورم

مضارع التزامی

این نوع مضارع هم این تعریف را دارد: اتفاقی که در زمان حال است اما همراه با شک و تردید یا آرزو گفته می‌شود.

مثال: کاش امروز ببینم یا شاید امروز بخورد و.....

ساخت این نوع مضارع هم این گونه است که اول حرف "ب' اضافه می‌شود و بعد بن مضارع و در آخرهم شناسه فعل.

ب +بین+د=ببیند یا ب+نوش+یم=بنوشیم

نکته: این دو فعل در برخی از متون بدون اشاره هم می‌آیند: اگر غذایی خوری یا اگر بینی..... که در این دو فعل التزامی و اخبرای است اما بدون نشانه که کمتر هم در امتحانات به آن اشاره می‌شود!!

مضارع مستمر

کاری که همچنان در این زمان جریان دارد.

دارم می‌نویسم دارم می‌بینم

برای ساخت این فعل اول باید از فعل کمکی "دار" استفاده کرد و بعد نشانه فعل را روی همین فعل کمکی گذاشت بعد حرف "می" استفاده کرد در نهایت بن مضارع و بعد باز هم شناسه.

دار+م+می+رو+م=دارم می‌روم یا دار+ی+می+خور+ی=داری می‌خوری

بهترین راه برای حفظ اینگونه فعل ها حفظ فرمول با مثال است که بهترین راه برای یاد آوری به شما در امتحان است.

آرایه تخلص

شاید در شعر هایی دیده باشید که در آخر آن شاعر نام خود را آورده است.

در معنی تخلص به معنای رها شدن است.

شاعر اسم خود را در پایان شعر می‌آورد و به نوعی امضایی بر شعر می‌گذارد.

نمونه استفاده آرایه تخلص:

سعدیا راست روان گوی سعادت بردند(سوال خرداد)

رابطه معنایی

رابطه معنایی هم از آن دسته مباحثی هست که اهمیت زیادی در زبان فارسی سال نهم دارد اما با وجود این موضوع بسیار ساده است.

کلماتی مانند: روز و شب زیبا و زشت و.... با همدیگر متضاد هستند.

این نوع رابطه باعث گسرش معنا و جذاب تر شدن متن می‌شود.

دشوار می‌نماید و آسان نمی‌رسد. در این جمله بین دو کلمه دشوار و آسان رابطه تضاد وجود دارد.(سوال امتحانی خرداد)

گروه فعلی ماضی

ماضی

ماضی در واقع بر عکس مضارع است. و فعل ماضی بر اتفاقی که در زمان گذشته می‌افتد اشاره دارد.

بن ماضی

همانند فعل مضارع دانستن طریق ساخت بن ماضی مهم است.

بن ماضی هر فعل از تبدیل کردن فعل به مصدر است.

خندید: خندیدن   رفت:رفتن دید:دیدن آمدم:آمدن

بعد از تبدیل فعل به مصدر بعد حرف "ن" را از آخر مصدر حذف می‌کنیم و بعد بن ماضی به دست می‌آید.

خندیدیم:خندید   رفتند: رفت

ماضی ساده

آسان ترین نوع این فعل همین است: افعالی که در زمان گذشته انجام شده اند و تنها از بن ماضی + شناسه ساخته می‌شوند:

رفت+م=رفتم یا خورد+یم=خوردیم

ماضی نقلی

گذشته نقلی هم فرمول تقریبا ساده ای دارد:

بن ماضی +ه+ "اند". این نوع فعلی است که در گذشته اتفاق افتاده اما همچنان ادامه دارد.

رفت+ه+اند=رفته اند یا برد+ه+اند=برده اند

ماضی استمراری

به جرعت می‌توان گفت که پر کاربرد ترین ماضی همین است اما یکی از راحت ترین قواعد را دارد.

فعلی که در زمان گذشته به صورت تکرار انجام می‌شده است را ماضی استمراری می‌گویند. مانند: می‌نوشت، می‌خورد، می‌دید و...

ساخت این فعل فقط با اضافه کردن "می" به اول آن انجام می‌گیرد. و در واقع فقط می‌به علاوه بن ماضی و شناسه است. مثل:

می+دید=می دید یا می+رفت=میرفت یا می+شنید+یم=می شنیدیم

ماضی مستمر

ماضی مستمر هم یکی دیگر از انواع فعل ماضی هست که ساده هم هست.

در ابتدای این افعال همیشه از فعل "داشت" استفاده می‌شود و در واقع از فعل ماضی استمراری ساخته می‌شود.

داشت+شناسه+ماضی استمراری=ماضی مستمر

داشت+م+می رفتم=داشتم می‌رفتم یا   داشت+یم+می خوردیم=داشتیم می‌خوردیم

ماضی بعید

این فعل هم بسیار تو روزمره استفاده می‌شود.

برای ساخت این فعل فقط این را در نظر داشته باشید که باید در آخر فعل، فعل کمکی "بود" اضافه کنید. و اینکه شناسه به فعل کمکی بود اضافه می‌شود.

خورده+بود+ند=خورده بودند یا    دیده+بود+یم=دیده بودیم

غذا خورده بودم   یا    شنیده بودیم

ماضی التزامی

این آخرین نوع فعل اشاره شده در کتاب است. مانند نوع مضارع التزامی فعلی که با شرط و تردید یا شک انجام شده باشد را التزامی می‌گویند.

در این فعل همیشه در آخر از فعل کمکی "باش" استفاده می‌کنیم و شناسه هم به این فعل کمکی اضافه می‌شود. در این فعل از قید شرط یا شک و آرزو هم استفاده می‌شود مثل شاید، ای کاش و....

فعل+باش+شناسه=ماضی التزامی یا خورده+باش+م=خورده باشم

خورده+باش+م=خورده باش+م=خورده باشم یا رفته+باش+م=خورده باشم

توجه داشت باشید که در امتحان اکثرا از تبدیل افعال به انواع دیگر سوال می‌آید پس فقط فرمول آنها را یاد بگیرید و دانستن تعریف این افعال چندان کمکی نمی‌کند!

نکته: در فعل های ماضی شناسه سوم شخص مفردی وجود ندارد! به این معنا که شناسه ای به آخر فعل اضافه نمی‌شود برای مثال: می‌خورد یا می‌رفت

تلمیح

موضوع پر تکراری است که در سال های گذشته هم به آن اشاره شد.

تلمیح آرایه ای است که در آن به احادیث، قرآن، داستان ها و.... اشاراه می‌کند و برای زیبایی شعر است.

چون تو را نوح است ز توفان پشتیبان غم مخور(سوال خرداد) در این جا حافظ به داستان حضرت نوح اشاره کرده است.

ردیف

ردیف در واقع از اصلی ترین ارکان شعر است. توجه داشته باشید که امکان آمدن سوال از ردیف زیاد است!

ردیف به کلمه ای که پس از قافیه بیاید و با معنی یکسان در ابیات و مصراع تکرار شود گفته می‌شود.

ویژگی های ردیف

ردیف ها معنی شعر و وزن موسیقی را افزایش می‌دهند و به علاوه این پیوند های جدیدی بین واژه ها ایحاد می‌کند.

ردیف ها در واقع می‌توانند هر چیزی باشند: اسم، فعل، صفت یا ضمیر.

احوال گل، ز خار بپرس و زمن مپرس نالیدن از هزار بپرس و زمن مپرس ( سوال خرداد)

قید 

قید ها از مباحث ساده اما در عین حال غلط انداز هستند.

قید به کلمه ای که حالت نهاد یا زمان فعل و به طور کلی توضیحاتی در مورد فعل و نهاد هستند....

ساده ترین روش برای تشخیص قید ها دانستن این نکته است که آنها برای جمله ضروری نیستند اما معنای جمله را با افزودن مفهوم زمان، تردید، یقین یا تکرار کردن عوض می‌کنند.

قید ها عمدتا از کلماتی که دارای تنوین هستند حساب می‌شوند. مثل: لطفا، حتما، قطعا و....

در این سال فقط با تشخیص قیددر جمله سر و کار داریم.

علی دوباره برنده شد یا محمد امروز به مدرسه می‌رود دوباره و امروز قید های این دو جمله هستند....

واژه سازی

این مورد از موارد پر تکراری هست که هر سال در امتحان آمده است.

واژه سازی مفهوم نسبتا ساده ای دارد ولی ممکن است اندکی سخت به نظر برسد...

واژه ها به سه دسته تقسیم می‌شود:

ساده   مشتق   مرکب

واژه های ساده

واژه هایی هستند که به طور کلی از یک بخش ساخته شده اند و معنی آنها به صورت مستقل است. در واقع این کلمات را نمی‌شود به دو بخش تقسیم کرد...

مثال: اتاق یا شهر (سوالات خرداد ۱۴۰۱)

واژه های مشتق

واژه هایی هستند که از یک بخش معنی دار و یک یا چند جز‌ء بدون معنی تشکیل شده اند مانند پیشوند ها و پسوند ها.

ساختمان این کلمات: بخش معنی دار+ بخش مشتق (پسوند و پیشوند)

مثال: گرفتار یا باغبان(سوالات خرداد)

واژه های مرکب

واژه های مرکب آن دسته ای هستند که از دو بخش یا چند بخش معنی دار ساخته شده اند و هر بخش به خودی خود مستقل است و معنی دار.

ساختمان این کلمات: بخش معنی دار + بخش معنی دار.

مثال: چهارگوش یا خود پرداز

یای نکره

رسیدیم به آخرین بخش از درس فارسی نهم: یای نکره

حرف "ی" که نشانه ناشناخته بودن اسم است را یای مکره می‌دانیم.

اما کلمات هنگام اضافه شدن این ی چگونه خواهند بود؟

کلماتی که در آخر آنها "و" به پایان برسند، به این صورت می‌شوند که در آخر کلمه حرف ی دوبار می‌آید.

مثال: کندو = کندویی (سوال خرداد)

اما حروفی که در آخر آنها حرف "ه" باشند: ه در آخر کلمه حذف می‌شود و به جای آن از حروف ای استفاده میشود.

مثال: شنونده=شنونده ای (سوال خرداد)

در نهایت امیدوارم امتحان خود را به بهترین شکل ممکن بدهید و اصلا سر جلسه عجله نکنید که حدودا ۶۰ تا ۷۰ دقیقه وقت خواهد بود و اصلا استرس نداشته باشید تا تمام نکات را به یاد آورید......

لطفا برای ارتباط گیری با آدمین های سایت آدب را رعایت کنید و لطفا صبر داشته باشید چرا که درخواست ها و پیام ها حجم بالایی دارند و تمام تلاش ما این است تا صرف یک هفته پاسخگوی شما عزیزان باشیم، با تشکر🙏

شما می‌توانید همواره از طریق اینستاگرام ، تلگرام، ایتا و..... با ما در ارتباط باشید...

نمونه سوالات امتحانی را اینجا ببینید

ممکن است بپسندید:

تحلیل روانشناختی فیلم نهنگ: تحلیل کامل فیلم نهنگ از دیدگاه روانشناسی

کلماتی کاربردی که در زبان انگلیسی باید بدانید!

استعداد ذاتی است یا اکتسابی؟ جواب کامل به این سوال مهم!

آرزوی موفقیت برای شما، گروه رواد....